Program ma za zadanie dostarczyć dzieciom, u których jest jeszcze niedostatecznie ukształtowany słuch fonematyczny i pamięć wzrokowa, dodatkowych bodźców prowadzących do doskonalenia tych funkcji, a w późniejszym etapie przyczynić się do prawidłowego procesu edukacyjnego dziecka.
Wspomaganie rozwoju percepcji wzrokowo – słuchowej u dzieci sześcioletnich Barbara Małys Wstęp
Przygotowanie do nauki czytania i pisania ściśle wiąże się z szerokim pojęciem dojrzałości szkolnej. Jest zatem jednym z wielu, ale nie jedynym kryterium osiągania dojrzałości dziecka rozpoczynającego naukę w klasie I. Przygotowanie do nauki czytania i pisania w przedszkolu koncentruje się na rozwijaniu sprawności psychomotorycznych, rozbudzaniu, wyrównywaniu i rozwijaniu procesów poznawczych oraz pozytywnych nastawień emocjonalno-społecznych dzieci. Podstawowym zadaniem związanym z przygotowaniem do nauki czytania i pisania jest doskonalenie percepcji wzrokowo-słuchowej dziecka.
W pierwszym etapie nauki czytania i pisania, dzieci z zaburzoną analizą i syntezą wzrokową, mogą napotykać na poważne trudności, a więc między innymi: nie potrafią prawidłowo spostrzegać i zapamiętać obrazu poszczególnych liter oraz całych struktur graficznych, kształtów graficznych ( figur geometrycznych), liter z pamięci i z modelu, mylą podobne litery i znaki, gubią drobne elementy liter. Zaburzenie percepcji słuchowej może powodować trudności w: syntetyzowaniu słów, nieprawidłowym zmiękczaniu liter, różnicowaniu pisowni j - i, opuszczaniu liter, sylab w wyrazach i wyrazów w zdaniach. Dużą trudność sprawia dzieciom pisanie ze słuchu.
Powyższy program ma za zadanie dostarczyć dzieciom, u których jest jeszcze niedostatecznie ukształtowany słuch fonematyczny i pamięć wzrokowa, dodatkowych bodźców w postaci: gier, zabaw, układanek i różnorodnych ćwiczeń prowadzących do doskonalenia tych funkcji, a w późniejszym etapie przyczynić się do prawidłowego procesu edukacyjnego dziecka.
Charakterystyka programu
Program wspomagający rozwój percepcji wzrokowo – słuchowej dla dzieci sześcioletnich jest zgodny z podstawą programową wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych ( rozporz. MENiS z dn. 26 lutego 2002r. Dz. U. nr 51 poz.458). Program zawiera:
- wstęp,
- charakterystykę programu,
- cele,
- procedury osiągania celów,
- przewidywane osiągnięcia dzieci,
- doskonalenie percepcji wzrokowej (zadania, sposób realizacji, pomoce),
- doskonalenie percepcji słuchowej ( zadania, sposób realizacji , pomoce),
- bibliografię,
- załączniki.
Zakładane efekty programu to: wyrównanie szans edukacyjnych dzieci z zaburzeniami analizy i syntezy wzrokowo – słuchowej, przygotowanie do nauki czytania i pisania.
Cele programu
- doskonalenie spostrzegawczości wzrokowej,
- rozwijanie umiejętności porównywania, różnicowania, kojarzenia, porządkowania,
- rozwijanie słuchu poprzez dostrzegania rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków z otoczenia,
- zapamiętywanie bodźców słuchowych,
- rozpoznawanie struktur o charakterze abstrakcyjnym,
- doskonalenie umiejętności dokonywania analizy i syntezy dźwiękowej wyrazów,
- koordynacja wzrokowo – słuchowa.
Procedury osiągania celów
Praca z dziećmi będzie dostosowana do ich możliwości i umiejętności. Wykorzystywane będą następujące metody terapeutyczne , bądź ich elementy:
- Metoda Dobrego Startu,
- relaksacja,
- pedagogika zabawy,
- muzykoterapia,
- ćwiczeń,
- drama.
Ćwiczenia i zabawy będą przeprowadzane na materiale:
- obrazkowym,
- drobnych przedmiotach,
- geometrycznym,
- literowo – cyfrowym,
- słowno – dźwiękowym. Przewidywane osiągnięcia
Dziecko:
- prawidłowo dostrzega podobieństwa i różnice w wyglądzie konkretnych przedmiotów oraz na obrazkach,
- składa w całość kilka elementów wg wzoru,
- odtwarza podane wzory,
- układa historyjki obrazkowe wg kolejności,
- dostrzega, rozpoznaje i rozróżnia dźwięki dochodzące z otoczenia,
- prawidłowo dokonuje analizy i syntezy dźwiękowej wyrazów z wyróżnianiem głosek w nagłosie, wygłosie i śródgłosie,
- odczytuje litery alfabetu oraz cyfry,
- układa rozsypanki literowe,
- prawidłowo określa stronę lewą i prawą,
- czyta krótkie wyrazy.
DOSKONALENIE PERCEPCJI WZROKOWEJ Zadanie 1: Odróżnianie jednakowych przedmiotów. Sposoby realizacji:
1. Powitanie- dz. witają się kolanami, łokciami, dłońmi i.t.p.
2. Odnajdywanie podobieństw i różnic. 3. Układanie z figur i brył przestrzennych. 4. Odszukiwanie przedmiotów oglądanych przez jakiś czas. 5. Zabawa przy muzyce „ Prawa ręka, lewa ręka”. 6. Układanie figur po prawej i lewej stronie. 7. Gra „ Skojarzenia”. Pomoce: - zestawy drobnych przedmiotów różniących się niektórymi elementami i kilka jednakowych, - klocki lub mozaika geometryczna, - zestaw drobnych zabawek podobnych i różniących się, - magnetofon, kaseta z nagraniem( MDS „ Od piosenki do literki”), - mozaika geometryczna lub zestawy figur geometrycznych, - zestawy par obrazków. Zadanie 2: Rozpoznawanie i wyróżnianie figur geometrycznych. Sposoby realizacji: 1. Wprowadzenie- piosenka „ Ale dama!”. 2. Układanie wzorów z mozaiki geometrycznej. 3. Dobieranie wzorów do zestawu figur. 4. Zabawa ruchowa „ Żywe kamienie”. 5. Rysowanie na foliowanych płytkach z kratownicą. 6. Tworzenie układów rytmicznych. 7. Ocena- rozdanie nagród. Pomoce: - magnetofon, kaseta z nagraniem (MDS „ Od piosenki do literki”), - karty dla każdego dziecka mozaika geometryczna, - foliowane płytki z kratownicą, flamastry, - kolorowy papier w 3 kolorach. - drobne nagrody ( znaczki). Zadanie 3: Rysowanie i odtwarzanie układów linii. Sposoby realizacji: 1. Zabawa „ O jakim koledze mówimy?”. 2. Rysowanie na dużych płaszczyznach. 3. Ilustrowanie treści wierszyka F. Kobryńczuka „ Obrazek”( załącznik nr 1). 4. Kalkowanie. 5. Zabawa ruchowa - rysowanie piętą lub dużym palcem u nogi. Pomoce: - duży arkusz papieru, markery, - ( załącznik nr 1), - wzory literopodobne, kalka techniczna, ołówek. Zadanie 4: Ćwiczenie pamięci i spostrzegawczości wzrokowej. Sposoby realizacji: 1. Zabawa na powitanie „ Podaj proszę swoje dłonie ”. 2. Rozpoznawanie przedmiotów na obrazkach. 3. Gra „ Wyliczanka przedmiotów”. 4. Masaż relaksacyjny „ Myszka”. 5. „ Czym się różnią obrazki?”. 6. Układanie całości z części. Pomoce: - zabawa „ Podaj proszę swoje dłonie” ( załącznik nr 2), - plansze z obrazkami, - drobne zabawki, chusta, - masaż relaksacyjny „ Myszka”( załącznik nr 3), - 2 obrazki różniące się szczegółami, - widokówki pocięte na części. Zadanie 5: Ćwiczenie spostrzegawczości na materiale literowym. Sposoby realizacji: 1. Zabawa przy muzyce „ Taniec na powitanie”. 2. Wzrokowe rozpoznawanie kształtów. 3. Układanie puzzli. 4. Uzupełnianie pustych miejsc. 5. Zabawa ruchowa przy piosence „ Ale dama!”. 6. Wyszukiwanie identycznych liter. 7. Masaż relaksacyjny „List do babci”. Pomoce: - magnetofon, kaseta z nagraniem „ Tańce i pląsy dla dzieci w wieku przedszkolnym”, - alfabet ruchomy, - puzzle z gąbki, - tablica magnetyczna lub kratownica, alfabet ruchomy lub magnetyczny, - magnetofon, kaseta z nagraniem piosenki ( „ Od piosenki do..." MDS), - napisy i litery pojedyncze, - (załącznik nr 4). Zadanie 6: Utrwalenie liter i techniki czytania. Sposoby realizacji: 1. Zabawa integrująca „ Kostka”. 2. Wyszukiwanie różnic w wyrazach. 3. Wyszukiwanie liter w tekście. 4. Nazywanie liter- zabawa „ Zegar”. 5. Zabawa z elementem muzykoterapii „ Marsz instrumentów”. 6. Dobieranie podpisów do obrazków. 7. Zabawa relaksacyjna „ Toczek”. Pomoce: - (załącznik nr 5), kostka duża, - zestawy wyrazów różniących się jedna literą( np. nos-los, mak-rak), - tekst o dużej czcionce druku, kredki, - zegar edukacyjny, - magnetofon, kaseta z nagraniem „ Muzyka i ruch dla każdego" PSPZ KLANZA, - obrazki i podpisy,
- ( załącznik nr12), piłki małe. Zadanie 7: Sposoby realizacji: Doskonalenie techniki czytania.1. Taniec integracyjny „ Labado”.
2. Gra w „ Domino sylabowe”. 3. Składanie wyrazów z liter. 4. Zabawa ruchowa „ Stonoga”. 5. Konkurs „ Rozsypanka wyrazowa”. 6. Zabawa relaksacyjna „ Ludzie do ludzi”. Pomoce:
- domino sylabowe, - zestaw liter dla każdego, - rozsypanki wyrazowe dla każdego, - nagrody, - (załącznik nr 6).
DOSKONALENIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ Zadanie 1: Wyodrębnianie dźwięków po usłyszeniu ich brzmienia. Sposoby realizacji:
Powitanie „ Wszyscy są...”. 2. Ćwiczenia spostrzegawczości słuchowej. 3. Rozpoznawanie dźwięków różnych przedmiotów. 4. Dobieranie zastępników po usłyszeniu dźwięków. 5. Relaksacja „ Kładeczka”. 6. Rozpoznawanie dźwięków – odgłosów pojazdów, przyrody. 7. Zabawa w „ Ciszę”. Pomoce:
- magnetofon, kaseta „ Muzyka i ruch dla każdego” PSPZ KLANZA,- instrumenty perkusyjne, gwizdek, - przedmioty wg uznania, - flet, paski papieru długie i krótkie, - (załącznik nr 7), - magnetofon, kaseta z nagraniem odgłosów przyrody, dźwięków pojazdów. Zadanie 2: Zapamiętywanie bodźców słuchowych – ćwiczenia rytmiczne. Sposoby realizacji:
1. Zabawa wprowadzająca „ Duchy”. 2. Wyszukiwanie słuchowe odgłosów na podstawie piosenki „ Duchy”. 3. Wystukiwanie rytmu piosenki. 4. Zabaw ruchowa. 5. Odwzorowywanie. 6. Rozpoznawanie brzmienia instrumentów perkusyjnych. Pomoce: - Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz „ Od Piosenki do literki” MDS,- magnetofon, kaseta z nagraniem „ Od piosenki, do literki” MDS,
- butelki plastykowe z grochem, - wzór na karcie, czyste kartki, ołówki, nożyce, - instrumenty perkusyjne. Zadanie 3: Odwzorowywanie struktur dźwiękowych. Sposoby realizacji:
1.Ukrywanie grającej karty imieninowej. 2. Odtwarzanie struktur dźwiękowych w oparciu o wzory słuchowe. 3. Zabawa ruchowa z elementem pantomimy „ Słuchać oczami”. 4. Rysowanie rytmów po ich wysłuchaniu. 5. Rysowanie melodii. 6. Rytmizowanie melodii. Pomoce:
- karta imieninowa, - klocki, pałeczki, bębenki, - ( załącznik nr 8),
-karton, kredki, - flet. Zadanie 4: Wyodrębnianie wyrazów w zdaniu. Sposoby realizacji:
1. Pląs „ Wesoły krąg”. 2. Zabawa „ Gdzie ukrył się ten wyraz?” 3. Liczenie wyrazów w zdaniu. 4. Zabawa ruchowa „ Indianie”. 5. Dzielenie zdania na wyrazy. 6. Wyodrębnianie wyrazów długich i krótkich. Pomoce:
- ( załącznik nr 9),- tablica, nakrywki w jednym kolorze, - woreczki lub klocki, - ( załącznik nr 10),- paski papieru dł. 20 cm, nożyce, - włóczka-długie kawałki i krótkie. Zadanie 5: Dzielenie słów na sylaby. Sposoby realizacji:
1. Zabawa z elementem muzykoterapii „ Nad pięknym modrym Dunajem”. 2. Zabawa „ Sylabowanka”. 3. Zabawa „Łańcuch wyrazowy”. 4. Słuchowe różnicowanie sylab. 5. „ Marsz instrumentów” – zabawa z elementem muzykoterapii. 6. Przeliczanie ilości sylab. 7. Zabawa relaksacyjna „ Spacer na siedząco”. Pomoce:
- rurki z gazety, krzesełka, - piłka, - magnetofon, kaseta z nagraniem „ Muzyka i rytm...” PSPZ KLANZA,- nakrywki, obrazki, - kaseta z nagraniem „ Tańce i pląsy dla dzieci”. Zadanie 6: Rozpoznawanie samogłosek w nagłosie, wygłosie i śródgłosie. Sposoby realizacji:
1. Pląs „ I w prawo krok”. 2. Wyodrębnianie samogłosek na początku sylab i wyrazów. 3. Układanie zdań z określonym wyrazem. 4. Tworzenie sylab przez dzieci. 5. Zabawa ze śpiewem „ Pingwin”. 6.Wyodrębnianie samogłosek na końcu i w środku wyrazów. 7. Wybieranie obrazków na zaczynających się daną samogłoską (ocena). Pomoce:
- magnetofon, kaseta z nagraniem „ Tańce i pląsy dla dzieci...”,- klocki, - kredki, karty pracy, - obrazki zaczynające się samogłoskami. Zadanie 7: Rozpoznawanie spółgłosek w wyrazach. Sposoby realizacji:
1. „ Taniec na powitanie”. 2. Rozpoznawanie spółgłosek w nagłosie. 3 Rysowanie przedmiotów na daną spółgłoskę. 4. Wyodrębnianie spółgłosek na końcu wyrazu. 5. Zabawa inscenizowana „ Zwierzęta”. 5. Syntetyzowanie wyrazów. 6. Uzupełnianie wyrazów z lukami głoskowymi. 7. Zabawa ruchowa „ My jesteśmy krasnoludki”. Pomoce:
- magnetofon, kaseta z nagraniem „ Tańce i pląsy dla dzieci...”,
- obrazki , - ( załącznik nr 11),
- kaseta z nagraniem „ Muzyka i ruch dla każdego” PSPZ KLANZA.
BIBLIOGRAFIA:
1. U. Bissinger-Ćwierz „ Muzyka i ruch dla każdego” wyd. Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Zabawy KLANZA
2. M. Bogdanowicz i in. „Od piosenki do literki czyli Metoda Dobrego Startu” wyd. „ Fokus”, Gdańsk, 1998
3. R. Doman oprac. muz. J. Szpunar „ Tańce i pląsy dla dzieci w wieku przedszkolnym”, Lublin, 2002
4. A.T. Różańska, A. Zahajkiewicz „ Materiały pomocnicze do pracy z dziećmi wykazującymi fragmentaryczne deficyty”, WPW-Z, Chełm, 1988
5. E. Waszkiewicz, J. Jastrząb „ Zestaw ćwiczeń do zajęć korekcyjno-kompensacyjnych dla dzieci przedszkolnych”, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, Warszawa,1994
6. B. Zakrzewska „ Jeszcze potrenujemy ćwiczenia w zakresie wzrokowo-słuchowym" WSiP, Warszawa, 1998 7. Podstawa programowa wych. przedszkolnego... rozporządzenie MENiS z dn. 26.02.2002r.
Załącznik nr1:
F. Kobryńczuk
„ Obrazek”
Oto proszę was,
na obrazku As,
a to Azor, Reks i Burek
z żółtym brzuszkiem
- jak ogórek!
Mało jeszcze nas!
Oto proszę was
na obrazku las!
Zabawimy się w lasku,
tylko proszę was,
bez wrzasku.
Wiewióreczka z drzewa zerka.
Hej rudasku,
hej rudasku,
chodź się z nami
bawić w berka,
będzie więcej nas!
Załącznik nr 2:
Zabawa na powitanie „ Podaj proszę swoje dłonie”. Dzieci stoją w kole.
Podaj proszę swoje dłonie podają sobie ręce
i uśmiechnij się: ha, ha głowa w prawą stronę
hi,hi. głowa w lewą stronę
Teraz powiedz swoje imię dziecko mówi swoje imię np. Ola
zapoznamy się. obrót dookoła.
Załącznik nr 3:
Masaż relaksacyjny „ Myszka”
Jedno dziecko leży na brzuchu, opierając policzek na dłoniach ułożonych płasko, jedna na drugiej. Drugie dziecko klęka za leżącym dzieckiem, ujmuje jego nogę, ugina ją w kolanie, mówi tekst ( lub słucha ) i ilustruje go czynnościami dłoni na łydce ugiętej nogi. To samo ćwiczenie można wykonać na rękach dziecka leżącego na wznak.
W puszystej kurteczce,
chodziła raz myszka
po gładkiej półeczce - powolne głaskanie łydki od pięty do kolana
znalazła ser żółty,
ząbkami go jadła - powolne ściskanie łydki palcami, rozpoczynając od pięty,
a kończąc na kolanie
strzepnęła okruszki, - szybkie klepanie łydki od pięty do kolana luźnymi, rozsta-
wionymi palcami.
w kąciku usiadła,
okruszki zebrała
ząbkami je zjadła - powolne ściskanie łydki od pięty do kolana
po gładkiej półeczce chodziła w kurteczce. – głaskanie łydki od pięty do kolana.
Te same czynności wykonują dzieci na drugiej nodze. Potem następuje zmiana ról.
Załącznik nr 4:
Masaż relaksacyjny „ List do babci”. Dziecko wykonuje czynności naśladowcze na przodzie ciała lub w parach na plecach kolegi.
Kochana babciu!
Kupiłam sobie kotka. - dziecko naśladuje pisanie na maszynie
Kotek liże, - głaszczemy otwartą dłoń drugą ręką
kotek gryzie, - zaciskanie palców obu rąk na przodzie ciała
kotek drapie, - ugiętymi palcami naśladujemy drapanie
kotek chrapie. - dłonie wyprostowane i złączone razem wkładamy pod
policzek.
Załącznik nr 5:
Zabawa integrująca „ Kostka”. Prowadzący ma kostkę do gry i pokazuje na niej pewną liczbę oczek. Poruszający się po sali uczestnicy zabawy na ten sygnał łączą się w grupy po tyle osób, ile oczek zostało pokazanych. Wtedy prowadzący wydaje polecenia np.:
1-boimy się deszczu,
2-jedna osoba chodzi, pokazując coś, a druga jest jej cieniem i naśladuje jej ruchy,
3-jedna osoba jest zepsutym samochodem, a pozostałe ją pchają,
4-chodzimy pod jednym parasolem,
5-jedna osoba ma imieniny, wiec składamy jej życzenia,
6-robimy pociąg.
Pomoce: duża kostka do gry.
Załącznik nr 6:
Zabawa relaksacyjna „ Ludzie do ludzi”. Dobieramy się parami. Prowadzący daje polecenia, które wszyscy wykonują, np.: ucho do ucha”, „ stopa do kolana”, „ prawa dłoń do pleców”, policzek do policzka”. Na hasło: „ ludzie do ludzi”, trzeba szybko zmienić parę. Kto zostanie bez pary, prowadzi zabawę dalej. Polecenia należy wydawać szybko, bez długiego zastanawiania się. Można dołączyć muzykę i wówczas dajemy takie np. polecenia: tańczymy,
Stykając się plecami.
Załącznik nr 7:
Zabawa relaksacyjna „ Kładeczka”. Dzieci w siadzie skrzyżnym siedzą na obwodzie koła,
blisko pleców sąsiada. Ilustrują treść wiersza na plecach kolegi.
Tędy płynie rzeczka, - palcem wskazującym rysują linię krzywą od góry, do
dołu
tu leży kładeczka, - rysują w poprzek pleców linię
tu szła pani na szpileczkach. - palcem wskazującym „ kłują” plecy kolegi
Tedy biegły konie, - otwarta dłonią uderzają lekko w plecy kolegi
tam stąpały słonie. - dłonią zwiniętą w pięść uderzenia w plecy kolegi
Tu padał deszczyk. - palce dłoni obu rąk lekko ugięte, naśladują padanie
deszczu
Czy przeszedł cię dreszczyk? - energicznie chwytamy kolegę za biodra.
Załącznik nr 8:
Zabawa ruchowa z elementami pantomimy „ Słuchać oczami”. Dzieci w rozsypce. Chciałabym, abyście teraz porozmawiali językiem ciała. Proponuję , żebyście wyrazili bez słów, że jesteście źli... Na każde zadanie przeznaczamy około 10 sekund.
Że jesteście zdenerwowani że jesteście staruszkami Że się boicie że jesteście urwisami Że jesteście zmęczeni że jesteście nieśmiali Że czujecie się wielcy i silni że jesteście zadowoleni i szczęśliwi, Że się nie nudzicie a teraz pokażcie , jak czujecie się w tej chwili. Że chce wam się pić Że jesteście głodni
Że się pocicie
Że marzniecie
Załącznik nr 9:
Pląs „ Wesoły krąg”. Dzieci ustawione w kole bez trzymania się za ręce. Naśladują to, co wykonuje prowadzący zabawę( na zasadzie zabawy „ Panie Janie”).
Dzieci maszerują w kole razem z prowadzącym i śpiewają piosenkę:
Już czas zawiązać krąg,
więc niech popłynie pieśń.
Bo w kręgu przyjaciół
wesoło zawsze jest.
(wszyscy się zatrzymują i prowadząca mówi:)
Kciuki do przodu, - dzieci powtarzają „ kciuki do przodu” i wystawiają 2 kciuki do
przodu
łokcie do tyłu - dzieci powtarzają „ łokcie do tyłu” i cofają 2 łokcie do tyłu
kolana ugiąć. – dzieci powtarzają „ kolana ugiąć” i uginają kolana
Wszyscy razem ruszają biodrami w prawo i w lewo i mówią:
Cziku czaka, cziku czka, cziku czaka, cziku cza.
Wszyscy idą w kole na ugiętych kolanach, z łokciami do tyłu i kciukami w wysuniętymi do przodu, śpiewając piosenkę: „ Już czas zawiązać...”
Po skończeniu śpiewu od nowa mówimy, a dzieci powtarzają z nami i wykonują czynności:
Kciuki do przodu, łokcie do tyłu, kolana ugiąć, dodajemy „ palce nóg do środka” i zabawę powtarzamy od początku. Za każdym razem dodajemy coś innego np.:
Tyłek do tyłu.
Język na brodę.
Głowa do góry i.t.p.
Załącznik nr 10:
Zabawa ruchowa „ Indianie”. Dzieci stoją w kole. Indianie witają się ( 2 dz. chwyta się za łokcie), wsiadają na konia ( siadają na piętach), jadą przez most ( uderzają się w piersi piąstkami), przez pola ( klepią się po udach), wydają indiańskie okrzyki, zatrzymują się ( cisza), a tam ... niedźwiedź ... i uciekają. Nazwę zwierząt zmieniamy w powtórce.
Załącznik nr 11:
Zabawa inscenizowana „ Zwierzęta”. Dziecko przedstawia ruchem wybrane zwierzę, a grupa odgaduje, jakie to zwierzę.
Załącznik nr 12: Zabawa relaksacyjna "Toczek". Ćwiczenie w parach. Jedno dziecko się kładzie na brzuchu, a drugie turla piłką po jego ciele. Zmiana ról. |